Kiedy dochodzi do silnych ochłodzeń, które powodują zamarzanie zbiorników wodnych, skuty lodem staw czy jezioro pobudza wyobraźnię nie tylko dzieci, ale i dorosłych. Taki widok stanowi niejednokrotnie pokusę aby wejść na lód, poślizgać się na nim lub skorzystać z rzadkiej okazji spacerowania po środku jeziora. Niestety każdego roku odnotowywane są kolejne przypadki utonięcia w wyniku załamania się lodu. To dlatego, że pokrywa lodowa jest bardzo zdradliwa, a wchodzenie na zamarznięte zbiorniki wodne zawsze wiąże się z ryzykiem. Grubość i wytrzymałość tafli jest zmienna i zależy nie tylko od warunków atmosferycznych, ale także od specyfiki samego zbiornika, jego linii brzegowej, głębokości, dopływów czy budowli wodnych. Bez odpowiedniej wiedzy i sprzętu poruszanie się po tafli lodu jest bardzo niebezpieczne! Należy pamiętać, że lód ulega ciągłym zmianom, również dobowym i nigdy nie ma tej samej grubości na całym zbiorniku. Mimo, że przy brzegu może wydawać się gruby, to kilka kroków dalej może być już bardzo cienki, kruchy i za słaby, aby utrzymać ciężar ludzkiego ciała. Właśnie dlatego wchodzenie na zamarznięte zbiorniki wodne jest bardzo ryzykowne.

Aby czas spędzony na świeżym powietrzu, w pobliżu rzek czy jezior był dla nas bezpieczny poniżej przedstawiamy kilka najważniejszych zasad o których należy pamiętać.

Po pierwsze wybierając się na zimowy spacer warto zapoznać się z aktualną prognozą pogody. Ubieranie się warstwowo, a więc na tzw. „cebulkę” oraz czapka, szalik, rękawice i ciepłe buty to podstawa aby uniknąć wychłodzenia organizmu niejednokrotnie skutkującego chorobą. Zawsze należy mieć przy sobie naładowany telefon komórkowy. W niebezpiecznej sytuacji pomoże nam lub komuś innemu uratować życie. Nigdy nie należy wchodzić na zamarzniętą rzekę lub jezioro, a tym bardziej lód w pobliżu ujścia rzeki, pomostu, śluzy lub trzcinowisk. To właśnie w tych miejscach topi się najszybciej.

Decydując się wejść na zamarznięty akwen wodny konieczne jest zawsze sprawdzenie czy warstwa lodu jest dostatecznie gruba. Przyjęta bezpieczna grubość lodu, która pozwala na przemieszczanie się po nim, wynosi minimum 10 cm. Już warstwa o grubości 7 cm utrzyma jednego człowieka, mimo to zawsze istnieje niebezpieczeństwo jego zarwania. Co więcej grupowanie się osób w jednym miejscu na małym obszarze sprawia, że wytrzymałość pokrywy lodowej maleje. Kiedy lód zaczyna trzeszczeć albo co gorsze pękać lub załamywać się należy z  niego natychmiast zejść nie wykonując jednak żadnych gwałtownych ruchów. Przebywając w obrębie akwenów wodnych warto także obserwować zachowanie innych osób, szczególnie dzieci bawiących się na lodzie bez opieki albo dorosłych zachowujących się w sposób nieodpowiedzialny i ryzykowny. To sytuacje w których zawsze trzeba interweniować. Być może pozwoli to zapobiec niepotrzebnej tragedii!

Co zrobić, jeśli przebywając na zamarzniętym zbiorniku lód się pod nami załamie?

Po pierwsze należy zachować spokój i unikać gwałtownych ruchów. Konieczne jest także ciągłe wzywanie pomocy, ponieważ w lodowatej wodzie można przebywać najwyżej tylko kilka minut. Kolejnym krokiem jest rozłożenie rąk szeroko na lodzie i poprzez podciąganie się próba wyjścia z wody. Jeśli na brzegu znajduje się osoba, która stara się udzielić nam pomocy należy chwycić podany środek ratunkowy np. szalik lub gałąź i wykonując nogami ruchy żabki wypełznąć na twardsze podłoże. Nie wolno jednak wstawać, a wyłącznie pełzając powoli dotrzeć do brzegu.

A jak należy się zachować, gdy w wyniku załamania lodu widzimy, że tonący potrzebuje pomocy? 

Najważniejsze jest zachowanie spokoju i ocena sytuacji. W pierwszej kolejności należy zawiadomić służby ratunkowe - straż pożarną (tel. 998 lub 112) lub pogotowie ratunkowe (tel. 999 lub 112). Tę kolejność powinni zapamiętać wszyscy. Zadbanie o własne bezpieczeństwo aby nie stać się kolejną ofiarą. Pomocy udzielamy nie wchodząc na lód. W oczekiwaniu na przyjazd służb ratunkowych można spróbować podać tonącemu przedmiot, którego może się chwycić. Może być to kij, szalik lub inny dłuższy przedmiot, za pomocą którego poszkodowany będzie mógł wyjść z wody. W wyjątkowych sytuacjach do tonącego najlepiej zbliżyć się czołgając po lodzie jednak wyłącznie na taką odległość, aby możliwe było podanie przedmiotu ratującego. Jeśli uda nam się wyciągnąć tonącego na brzeg należy zdjąć mokrą odzież poszkodowanego i okryć go czymś ciepłym np. płaszczem lub kurtką. Do czasu przyjazdu służb ratowniczych, jeśli to możliwe, należy przejść do zamkniętego, ciepłego pomieszczenia, aby zapobiec dalszej utracie ciepła. Niebezpieczeństwo pogorszenia stanu poszkodowanego istnieje nawet po wyjściu z wody, dlatego należy sprawdzać jego stan, a w razie konieczności rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową.

Jednak niebezpieczne sytuacje w okresie zimowym zdarzają się nie tylko w obrębie zbiorników wodnych, ale także podczas uprawiania sportów zimowych. Niezależnie od aktywności, którą wybierzemy także i w tych sytuacjach powinniśmy kierować się zdrowym rozsądkiem i zasadami bezpieczeństwa. Najczęstsze i najbardziej niebezpieczne są urazy głowy. Statystki podają, że stanowią one do 20% urazów, jakich doznają osoby uprawiające sporty zimowe. Dlatego wszyscy – dorośli i dzieci, początkujący i doświadczeni narciarze czy snowboardziści, powinni jeździć w kaskach. Gogle lub okulary przeciwsłoneczne z filtrem polaryzacyjnym ochronią oczy przed nadmiernym nasłonecznieniem, ale także w trakcie opadów śniegu. Ważnym elementem są także ochraniacze na kolana i nadgarstki. Wybierając trasy zjazdowe oceńmy je pod kątem swoich umiejętności. Korzystajmy tylko z wyznaczonych tras i pamiętajmy o uniwersalnych zasadach jakie na nich panują - nie zajeżdżamy drogi innym, a w przypadku konieczności zatrzymania się wybierzmy miejsce z boku trasy.

„Aktywni Błękitni – szkoła przyjazna wodzie” to szeroko zakrojony program edukacyjny, skupiający szkoły promujące edukację wodną w zakresie dbałości o wodę i znajomości zasad  bezpiecznego korzystania z rekreacji wodnej oraz służby odpowiedzialne za zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi, ochronę środowiska wodnego oraz bezpieczeństwo osób wypoczywających nad wodą. Wody Polskie wraz z partnerami zachęcają do realizacji edukacji o zrównoważonym rozwoju w gospodarce wodnej, szczególnie ochrony przeciwpowodziowej i zapobieganiu skutkom suszy. Promujemy wprowadzanie właściwych nawyków dotyczących korzystania z zasobów wodnych, aby wspólnie, od najmłodszych lat, chronić nasze zasoby oraz nasze życie i zdrowie – edukując, jak bezpiecznie zachować się nad wodą.

Wydział Edukacji Wodnej

PGW Wody Polskie