1 stycznia 2018 r. powstało Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, które wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do śródlądowych wód płynących stanowiących własność Skarbu Państwa oraz wód podziemnych, w tym także rzeki Białej w Białymstoku. Miasto Białystok, zgodnie z art. 268 ustawy Prawo Wodne, ponosi opłaty za usługo wodne, w tym odprowadzanie do wód lub urządzeń wodnych wód opadowych lub roztopowych ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji deszczowej służące do odprowadzania opadów atmosferycznych albo w systemy kanalizacji zbiorczej w granicach administracyjnych miast.
Dolina rzeki Białej po opadzie nawalnym, widok w górę rzeki z mostu na ulicy Produkcyjnej w Białymstoku.
Fot. Multiconsult Polska
Na opłatę za odprowadzanie wód opadowych składa się opłata stała oraz opłata zmienna, zależna od istnienia urządzeń do retencjonowania wody z terenów uszczelnionych. Należy tu zauważyć, że im bardziej uszczelniony teren, tym wyższa jest opłata zmienna. Tak jest w przypadku miasta Białystok. Wysokość opłat naliczana jest na podstawie oświadczeń składanych przez podmioty (także miasto Białystok) korzystające z usług wodnych. Jeśli na terenie miasta znajdują się urządzenia do retencjonowania wody wtedy opłaty są niższe, jednak miasto Białystok, tego typu urządzeń nie posiada. Opłaty za usługi wodne ponoszą, zgodnie z art. 298 ustawy Prawo Wodne, podmioty korzystające z usług wodnych osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej. Przeznaczane są na prace utrzymaniowe i inwestycje na wszystkich śródlądowych wodach płynących, jako że gospodarka wodna to system naczyń połączonych.
Rzeka Biała na ulicy Świętokrzyskiej w Białymstoku - zabudowa wyrw w skarpie, usunięciu wywróconych drzew, umocnienie stopy skarp kiszka faszynową, umocnienie skarp narzutem kamiennym, zabicie palisady w dnie rzeki.
Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie od 2018 roku prowadzi prace utrzymaniowe na rzece Białej. Do tej pory na ten cel wydanych zostało prawie pół miliona złotych. Prace utrzymaniowe polegały na koszeniu dna i skarp rzeki, usuwaniu przetamowań, zbieraniu i wywożeniu lokalnych zanieczyszczeń oraz zabudowie wyrw w skarpie rzeki. Pracownicy Wód Polskich na bieżąco usuwają także śmieci i zanieczyszczenia z rzeki Białej. Wszystkie te działania wpisują się w strategię Europejskiego Zielonego Ładu i mają na celu poprawę jakości wód.
W latach 2018-2020 miasto Białystok odprowadziło do rzeki Białej ponad 7 milionów m3 wód opadowych i roztopowych, które przez zagęszczenie zabudowy i nadmierne uszczelnianie powierzchni przepuszczalnych oraz terenów biologicznie czynnych, swobodnie spłynęły i nie zostały zatrzymane w mieście, zmniejszając tym samym naturalną retencję i powodując bezpośrednią presję antropogeniczną na rzekę Białą.
Procedowany projekt ustawy o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy zawiera cały pakiet działań, które ułatwią zatrzymywanie wody i poprawią dostępność zasobów wodnych w Polsce. Docelowo ustawa wesprze rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury, naturalne systemy retencji oraz „odbetonowanie” miast. Dzięki temu poziom retencji będzie wyższy, co polepszy bezpieczeństwo mieszkańców przez skuteczniejsze zapobieganie zalaniom i podtopieniom wynikającym z intensywnych opadów.
Należy zwrócić uwagę, że tereny wokół rzeki Białej są silnie zabudowywane, co wpływa na zdolności retencyjne rzeki. Rzeka Biała jest głównym odbiornikiem wód opadowych z terenu miasta Białegostoku. Zbyt szybki postęp urbanizacji miasta powoduje zwiększenie powierzchniowych spływów wody do odbiornika jakim jest rzeka. W celu poprawy sytuacji należy zwiększyć ilość terenów zielonych w granicach miasta, przewidzieć budowę zbiorników retencyjnych, zmniejszyć powierzchnię terenów utwardzonych, odstąpić od zabudowy mieszkaniowej terenów w granicach oddziaływania rzeki. Wszystkie te działania powinny być uwzględnione w obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miasta Białystok.
Zakole rzeki Białej poniżej przeprawy mostowej na ul. gen. Sikorskiego w Białymstoku. Fot. Multiconsult Polska
Widząc potrzebę działań uporządkowania gospodarki wodnej w zlewni rzeki Białej Wody Polskie rozpoczęły program renaturyzacji. Pierwszym zrealizowanym działaniem jest wykonana szczegółowa dokumentacja terenowa obszaru zlewni od ul. Alei Jana Pawła II do ul. Generała St. Maczka w Białymstoku. W dokumentacji określono możliwości zastosowania w wybranych miejscach różnorodnych działań mających na celu przywracanie lub utrzymanie naturalnych ekosystemów, w tym zwiększenie retencji naturalnej, która przyczyni się do zmniejszenia ryzyka powodziowego, łagodzenia skutków suszy, poprawi atrakcyjność miejsc wypoczynku, a także zredukuje koszty prac utrzymaniowych.
Aby poprawić sytuację hydrologiczną rzeki Białej konieczne są wspólne działania Wód Polskich i miasta Białystok w celu opracowania strategii działań na kolejne lata. Tylko wspólne działania są w stanie poprawiać sytuację hydrologiczną w mieście.
Agnieszka Giełażyn-Sasimowicz,
rzecznik prasowy Wód Polskich w Białymstoku.
