Dziś, 22 marca 2023 roku, obchodzimy Światowy Dzień Wody pod hasłem „Przyspieszenie zmian”. Postępujące zmiany klimatyczne sprawiają, że coraz częściej mamy do czynienia z niszczącymi powodziami i suszami, które powodują ogromne straty. Dlatego koniecznością jest podejmowanie pilnych działań dla adaptacji naszego kraju, gospodarki i społeczeństwa do zmieniających się warunków. Priorytetem Wód Polskich jest zapewnienie bezpieczeństwa wodnego mieszkańcom Polski, co konsekwentnie realizujemy od 5 lat. W tym czasie zakończyliśmy już 23 tysiące różnego typu zadania w gospodarce wodnej. Aktualnie prowadzimy 300 inwestycji o wartości ponad 20 mld zł. Przyspieszamy zmiany dla bezpieczeństwa wodnego naszego kraju.

Wody Polskie, od momentu powstania w 2018 roku, są głównym podmiotem odpowiedzialnym za zarządzanie krajową gospodarką wodną. Sukcesywnie realizujemy zadania na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa powodziowego, przeciwdziałania skutkom suszy, utrzymania i obsługi obiektów hydrotechnicznych oraz poprawy stanu jakościowego wód. Prowadzimy prace inwestycyjne i utrzymaniowe z zakresu gospodarki wodnej, przygotowujemy dokumenty planistyczne, a także edukujemy. Zmieniamy nasz kraj i gospodarkę wodną – czynimy go bardziej odpornym na skutki zmian klimatycznych, a także bardziej przyjaznym dla środowiska naturalnego oraz atrakcyjnym turystycznie. Efekty naszej pracy możemy zobaczyć w wielu miejscach – od zbiornika Racibórz Dolny, przez przepławki na Wisłoce, po śluzę Guzianka II – to tylko przykłady szeregu naszych działań na mapie Polski.

Stop Powodzi! Inwestujemy, by nie dopuścić do kolejnej powodzi tysiąclecia

Powódź, obok suszy, jest jednym z najbardziej dotkliwych i niebezpiecznych zjawisk naturalnych. W Polsce na terenach zagrożonych występowaniem powodzi mieszka nawet 15 mln ludzi! Wielu ludzi pamięta jakie spustoszenie wyrządził ten żywioł w 2010, czy 1997 roku podczas powodzi tysiąclecia. Doświadczenia tamtych lat, a także coraz częstsze występowanie opadów nawalnych i konieczność dostosowania, zwłaszcza miast, do zmieniających się warunków klimatycznych sprawiają że inwestycje przeciwpowodziowe są absolutnym priorytetem.

Realizacja zadań przeciwpowodziowych chroni nie tylko życie ludzi, ale również ich mienie – to inwestycja w przyszłość i dodatkowe setki miliardów zł dla gospodarki narodowej, których nie trzeba przeznaczać na usuwanie skutków tego niszczycielskiego żywiołu. Projekty przeciwpowodziowe są kompleksowe i spójne, wykorzystują najnowsze technologie i są dostosowane do panujących w danym miejscu warunków. Poszczególne elementy są ze sobą powiązane i współpracują, np. systemy wałów przeciwpowodziowych z przepompowniami i zbiornikami, czy lodołamacze ze stopniami wodnymi i zabudową hydrotechniczną rzek, a wszystko to koordynowane przy wsparciu systemów teleinformatycznych.

Wody Polskie domykają kompleksowy system zabezpieczeń powodziowych w dorzeczu Odry i Wisły, a także tworzymy zabezpieczenia w newralgicznych miejscach, które wcześniej były pozbawione ochrony – wszystko dla bezpieczeństwa mieszkańców. W ciągu 5 lat wyremontowano i wybudowano ponad 200 kilometrów wałów przeciwpowodziowych, a także 9 nowych zbiorników, 3 przepompownie czy 8 nowoczesnych lodołamaczy. Kluczowym przykładem jest Zbiornik Racibórz Dolny – największy obiekt hydrotechniczny tego typu w Polsce, który chroni przed powodzią 2,5 mln ludzi. Oddany do użytku w 2020 roku, jeszcze w tym samym roku na jesieni przechwycił falę wezbraniową i uchronił przed zalaniem kilkanaście nadodrzańskich miejscowości zamieszkanych przez 100 tys. osób! Nowoczesna infrastruktura przeciwpowodziowa chroni również mieszkańców Dolnego Śląska, Małopolski, Podkarpacia, czy mazowieckiej Doliny Maciejowickiej. Poldery przeciwpowodziowe dbają o bezpieczeństwo mieszkańców w różnych regionach Polski – od Kotliny Kłodzkiej, przez Ziemię Świętokrzyską po Żuławy Wiślane. Flota 26 lodołamaczy zabezpiecza przed powodziami zimowymi mieszkańców północy Polski – nad Odrą i Wisłą. Sukcesywnie modernizujemy infrastrukturę przeciwpowodziową dla zwiększenia bezpieczeństwa mieszkańców i ochrony gospodarki narodowej w całym kraju.

Stop Suszy! Zwiększamy retencję, by zapewnić wodę dla mieszkańców, rolnictwa i gospodarki

Polska stanowi jeden z najuboższych w wodę, krajów Europy. Na mieszkańca naszego kraju przypada średnio 1600 m³ wody na rok – to trzy razy mniej, niż średnia europejska! Deficyt wody jest poważnym problemem, a potęgują go zmiany klimatu – długie okresy bezopadowe, wysokie temperatury i zwiększone parowanie wody. Ponad 55% powierzchni Polski znajduje się w zasięgu poważnego zagrożenia suszą, a do regionów szczególnie zagrożonych należą Pomorze Zachodnie, Wielkopolska, Kujawy, Nizina Śląska, Wyżyna Małopolska, Wysoczyzna Łódzka, Mazowsze, Wyżyna Lubelską, Polesie i Podlasie. Nie możemy zupełnie wyeliminować suszy, ale możemy i powinniśmy przeciwdziałać jej skutkom. Najlepszym rozwiązaniem jest retencja, czyli przechwytywanie i magazynowanie wód pochodzących z opadów atmosferycznych.

Strategicznym dokumentem jest Plan przeciwdziałania skutkom suszy, który został opracowany przez Wody Polskie, we współpracy m.in. z organami administracji rządowej, oraz naukowcami z szeregu polskich uczelni. Plan zawiera wykaz przeszło 590 inwestycji, których realizacja przyczyni się do obniżania ryzyka zjawiska suszy, a tym samym ograniczenia strat gospodarczych, społecznych i środowiskowych. Elementem planu jest budowa wielofunkcyjnych zbiorników retencyjnych. Są naszym strategicznym rezerwuarem wody, a ich rola w budowaniu bezpieczeństwa wodnego jest nie do przecenienia. Zaopatrują w wodę pitną mieszkańców dużych aglomeracji miejskich, jak np. Zalew Zegrzyński dla Warszawy, czy Jezioro Dobczyckie dla Krakowa. Przeciwdziałają jednocześnie powodzi i suszy - gromadzą nadmiar wód w okresie nasilonych opadów i oddają ją do środowiska na czas suszy.

Wody Polskie zarządzają niemal 100 wielofunkcyjnymi zbiornikami retencyjnymi, które są naszym strategicznym rezerwuarem wody, a także planujemy budowę nowych, m.in. Wielowieś Klasztorna w Wielkopolsce, czy Kąty-Myscowa na Podkarpaciu. Dla zwiększania retencji na terenach rolniczych szczególnie narażonych na suszę, Wody Polskie opracowały i rozpoczęły wdrażanie w całym kraju założeń do Programu Kształtowania Zasobów Wodnych. Dzięki realizacji 270 zadań w całym kraju, odtwarzamy potencjał systemów melioracyjnych i urządzeń piętrzących, co pozwala na optymalne nawadnianie pól.

Pamiętajmy, że sami możemy i powinniśmy racjonalnie gospodarować wodą! Na terenach wiejskich powinniśmy dbać o utrzymanie sieci melioracyjnej w dobrym stanie, a także poprawiać bilans wodny na swoich gruntach. Można to osiągnąć, przez rozwój malej retencji, czyli tworzenie śródpolnych zadrzewień i oczek wodnych, budowę zastawek i stawów. Na terenach miejskich powinniśmy dbać o rozwój błękitno-zielonej infrastruktury i przechwytywanie wody, np. przez montaż beczek na deszczówkę, wymianę kostki brukowej na ażurową, czy zamianę trawnika na łąkę kwietną. Wszyscy zaś powinniśmy racjonalnie korzystać z wody!

Odtwarzamy potencjał żeglugi śródlądowej i turystyki wodnej

Polskę przecina gęsta sieć rzek, jezior i kanałów, w tym trzy ważne międzynarodowe drogi wodne: E-30, E-40 i E-70, dające łącznie tysiące kilometrów dróg wodnych w naszym kraju. Wiele z obiektów hydrotechnicznych służących żegludze śródlądowej to obiekty mające po kilkadziesiąt a nawet więcej lat. Są wśród nich prawdziwe zabytki architektury, jak śluzy Kanału Augustowskiego, Kanału Gliwickiego i drogi wodnej wzdłuż Noteci.

Wody Polskie dbają o rozwój śródlądowych dróg wodnych i bezpieczną pracę marynarzy. Sukcesywnie modernizujemy Odrzańską Drogę Wodną i rewitalizujemy zabudowę hydrotechniczną. Wybudowaliśmy lub zmodernizowaliśmy 42 obiekty hydrotechniczne, m.in. Stopień Wodny Malczyce. Wybudowaliśmy lub zmodernizowaliśmy 13 śluz. Kluczowym projektem ukończonym przez Wody Polskie jest remont śluz Kanału Gliwickiego. Po wielu latach zaniedbań, ta ważna inwestycja przywróciła jego dawną świetność i kluczowe miejsce na żeglugowej mapie Polski.

Dla poprawy ruchu żeglugowego i rozwoju turystycznego regionu, modernizujemy kanały i obiekty hydrotechniczne na Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich na łączną kwotę ponad 300 mln zł! Przełomową inwestycją było uruchomienie śluzy Guzianka II – pierwszego takiego obiektu wybudowanego przez Polaków na Mazurach po II wojnie światowej. W sezonie żeglugowym 2021 przez zostało prześluzowanych przez nią prawie 13 tys. jednostek pływających, niemal dwa razy więcej niż przez „starą” Guziankę I. Pozwoliło to uniknąć wielogodzinnych kolejek oczekujących na śluzowanie. Przeprawy odbywały się na bieżąco, a wodniacy i żeglarze wielokrotnie podkreślali, że zmienił się komfort i skrócił czas samego śluzowania. Wielką popularnością cieszy się również Kanał Augustowski, który w tym roku obchodzi swoje 200-lecie! Dbamy też o turystykę i historię w regionie wodnym Noteci oraz Kanału Elbląskiego. Remont zabytkowych śluz i pochylni pozwoli na spopularyzowanie tych urokliwych szlaków wodnych.

Przywracamy rzeki naturze, dbamy o poprawę czystości wód

Ochrona zasobów wodnych, w tym ekosystemów od wód zależnych, jest jednym z priorytetowych działań Wód Polskich w najbliższych latach. Odtwarzamy starorzecza i mokradła oraz przywracamy wybranym rzekom Polski ich naturalny bieg, udrażniamy bariery migracyjne dla swobodnej wędrówki ryb, zwiększamy naturalną retencję i rozwijamy bioróżnorodność ekosystemów wodnych. W ramach II aktualizacji Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy zaplanowaliśmy ponad 13 tysięcy działań naprawczych dla poprawy warunków hydromorfologicznych rzek i potoków, a także blisko 1500 działań dla udrażniania barier migracyjnych!

Wybudowaliśmy lub zmodernizowaliśmy już 33 kluczowe przepławki dla ryb. Pozwoliło to m.in. na udrożnienie korytarza migracyjnego na długości 350 km na Białej Tarnowskiej oraz Wisłoce, Ropie i Jasiołce. Prace docenili światowi eksperci, którzy przyznali Wodom Polskim nagrodę Międzynarodowej Konferencji Fish Passage 2022. Zrenaturyzowaliśmy również dorzecze Regi – budowa przepławek, i tarlisk wywarła korzystny wpływ na odtworzenie szlaków migracji ryb łososiowatych tj. łososia i troci w zlewni rzeki i basenie Morza Bałtyckiego, a także poprawę warunków środowiskowych, równowagę ekologiczną i bogactwo przyrodnicze w regionie. Zakończyliśmy też pierwszy etap renaturyzacji rzeki Kamienicy Nawojowskiej! Wprowadziliśmy również ponad 2000 raków szlachetnych do rzek Podlasia i Lubelszczyzny – to naturalne wskaźniki czystości wód.

Przed nami renaturyzacja Soły, Skawy i górnej Wisły. Dzięki naszym działaniom udrożnimy niebieski korytarz migracji o długości prawie 90 km! Realizacja projektu pozwoli na zapewnienie zwierzętom żyjącym w środowisku wodnym swobodnej migracji, która ma ogromne znaczenie w kontekście  odbudowy cennych ekosystemów. Przyczyni się to do ochrony bioróżnorodności i wpłynie na poprawę stanu jednolitych części wód powierzchniowych.

Nasi pracownicy aktywnie uczestniczą też w akcjach sprzątania brzegów rzek i zbiorników wodnych w ramach kampanii „Wody to nie śmietnik”. W 2022 roku przeprowadziliśmy ponad 100 akcji sprzątania! Naszą kampanię kierujemy do wszystkich, bo zaśmiecanie dotyczy każdego regionu i miejscowości, niezależnie od wieku i statusu materialnego mieszkańców. Kładziemy nacisk na współdziałanie, dlatego Wody Polskie zawierają porozumienia z gminami w sprawie regularnego sprzątania i wywozu śmieci. W naszych działaniach możemy liczyć na wsparcie świadomych mieszkańców, wolontariuszy, miejscowych samorządów, szkół, organizacji społecznych i instytucji państwowych. Głównym przesłaniem naszej kampanii jest zmiana społecznych postaw – po prostu, by nie zaśmiecać i nie zanieczyszczać wód! Wierzymy, że dzięki dalszej edukacji, wspólnemu zaangażowaniu i podejściu, że woda jest dobrem każdego z nas, o które należy dbać, uda nam się poprawić stan naszych wód.

Edukujemy i kształtujemy wodny punkt widzenia

Woda to przyszłość, dlatego korzystamy z każdej okazji by opowiadać o tym, jak ważne miejsce zajmuje w naszym życiu. Ale nauka musi być też ciekawa! Dlatego w 2019 roku powstał program „Aktywni Błękitni – szkoła przyjazna wodzie” dedykowany szkołom podstawowym. Misją programu jest promowanie wiedzy o zrównoważonej gospodarce wodnej, szczególnie w zakresie ochrony środowiska, ochrony przeciwpowodziowej i zapobieganiu skutkom suszy, a także dbałości o wodę i znajomości zasad bezpiecznego korzystania z rekreacji wodnej. Naszym celem jest wykształcenie wśród dzieci i młodzieży poprawnych nawyków i postaw, które wraz z otrzymaną wiedzą, w przyszłości będą mogły wykorzystywać i przekazywać dalej przyczyniając się do ochrony środowiska. W bieżącym roku szkolnym jest z nami ponad 400 szkół!

***

Rzeki, jeziora i wody podziemne to naturalne zasoby wody pitnej, bez których nie byłoby możliwe życie. Każdego dnia zwracajmy uwagę na czystość naszych wód, bo to ona jest gwarancja naszego bezpieczeństwa i zdrowia. Razem przyspieszajmy zmiany na lepsze, bo przyszłość wód leży w naszych rękach!