W Dniu Ziemi piszemy o wodzie – niezbędnej nam wszystkim do życia. Dbamy o nią na co dzień realizując gospodarkę wodną w niełatwej dla wszystkich dobie zmian klimatu. Deficyt wody, przy rosnącej populacji ludzkości, jest dziś ogromnym wyzwaniem dla świata. Także dla Polski.

Fot. Jaz na rzece Wykrot

Należymy do krajów o najmniejszych zasobach wodnych w całej Unii Europejskiej. Na jednego mieszkańca Polski przypada 1600 m³ wody na rok. I nie jest to przeliczenie na osobiste potrzeby każdego z nas. To uśredniony podział zasobów wodnych naszego kraju przypadający na jednego mieszkańca (z uwzględnieniem wszystkich potrzeb, w tym zapotrzebowania przemysłu oraz energetyki). Co to w praktyce oznacza? To znaczy, że wody w Polsce mamy naprawdę mało. A w okresie suszy średnia ta maleje do 1000 m³ wody na jednego mieszkańca. Dlatego też w Wodach Polskich od dwóch lat realizujemy program Stop suszy!. W jego ramach opracowaliśmy pierwszy w Polsce plan przeciwdziałania skutkom suszy. Dokument dzięki kompleksowym zaleceniom przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa wodnego kraju. Więcej informacji o projekcie można znaleźć na stronie: www.stopsuszy.pl

W Wodach Polskich realizujemy odpowiedzialną i zrównoważoną gospodarkę wodną. Na miarę XXI wieku. Mamy trzy główne cele: zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego, niwelacja skutków suszy oraz troska o dobrą jakość wód. Podejmujemy działania, które ważą potrzeby gospodarki oraz środowiska naturalnego. Dziś, w okresie suszy ochrona i zapewnienie zasobów wodnych staje się kluczowym wyzwaniem. Tym bardziej, że rzeki i zbiorniki wodne w naszym kraju w głównej mierze są zasilane wodami opadowymi. Przy bezśnieżnej zimie i wysokich jak na tę porę roku temperaturach, już wiosną mamy suszę. Nasze zasoby wód powierzchniowych nie odbudowały się, ponieważ deficyt wody w środowisku występuje już od kilku kolejnych lat. Jest to duże wyzwanie dla nas wszystkich, zwłaszcza dla rolnictwa. W Wodach Polskich opracowaliśmy nowatorski projekt poprawy bilansu wodnego na terenach rolnych. Wraz z samorządami i spółkami wodnymi skupiającymi rolników zrealizowaliśmy pilotażowy program kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych. Polega on na zarządzaniu retencją korytową, odtworzeniu przybrzeżnych rozlewisk rzecznych, budowie lub odbudowie zastawek na rowach melioracyjnych. To bardzo kompleksowe podejście ze względu na łączenie interesów gospodarki rolnej i środowiska. Będziemy je wdrażać na terenie całego kraju. Więcej informacji na ten temat w publikacji: https://www.wody.gov.pl/mala-retencja/retencja-korytowa/retencja-korytowa-przywroci-funkcje-nawadniajace-systemow-melioracyjnych

W ramach naszych działań wprowadzamy i promujemy również inne rozwiązania z zakresu małej retencji, która lokalnie wspomaga bilans wodny. Rekomendujemy na przykład odtwarzanie oczek wodnych, stawów i innych niewielkich zbiorników. W miastach dodatkowo polecamy innowacyjne i skuteczne rozwiązania, takie jak studnie chłonne, ogrody deszczowe i inne systemy, które spowalniają odpływ wód opadowych i również służą retencji. Na wsi namawiamy do korzystania z rozwiązań starych i sprawdzonych, takich jak zadrzewienia śródpolne, które aż o ¼ zwiększają wilgotność gleby na polach.

Oprócz działań z zakresu małej retencji, konieczna jest budowa dużych zbiorników wodnych, które zapewniają bezpieczeństwo wodne dla całych regionów. To jedyny skuteczny sposób, aby obecnie, w dobie zmian klimatu, zapewnić odpowiednie ilości wody. Zbiorniki retencyjne gromadzą ją w okresie nasilonych opadów i stanowią rezerwuar na czas suszy. To daje możliwość przetrwania wodnym ekosystemom, znacznie spowalnia również procesy suszowe. Zbiorniki wodne zwiększają bowiem retencję dolinową i wyrównują poziom wód gruntowych. Wielofunkcyjne zbiorniki retencyjne zmniejszają również ryzyko powodziowe, co jest istotne, ponieważ coraz częściej po okresach suszy mamy do czynienia z nawalnymi deszczami, kiedy w ciągu doby potrafi spaść ilość deszczu odpowiadająca średniej miesięcznej dla danego regionu.

W naszym Gospodarstwie patrzymy całościowo na gospodarkę wodną. Bierzemy pod uwagę dzisiejsze potrzeby, jak i perspektywę kolejnych stu lat. Oprócz deficytu wody, współczesnym wyzwaniem staje się również jej jakość. Zwłaszcza zanieczyszczenie farmaceutykami. Środowiska eksperckie zwracają uwagę na ten problem. Więcej na ten temat piszemy w artykule: https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/491-farmaceutyki-w-srodowisku

Niezmiennie namawiamy wszystkich do szanowania i oszczędzania wody. Zarówno mieszkańców miast i wsi – na poziomie indywidualnym, jak i podmioty gospodarcze – przedsiębiorców, samorządowców. Polecamy na przykład, aby zamieniać trawniki (których podlewanie pochłania tysiące litrów wody) na kwietne łąki – pachnące, oddające wilgoć środowisku, wspomagające bio-retencję. Kwietne łąki doskonale sprawdzają się zarówno w przydomowych ogródkach, jak i w parkach czy na skwerach miejskich. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w naszej publikacji: https://www.wody.gov.pl/mala-retencja/kwietne-laki-na-okres-suszy

W okresie suszy często pojawia się pytanie: czy w Polsce nie zabraknie nam wody pitnej? Odpowiadamy: nie zabraknie, ponieważ ponad 70% wody przeznaczonej dla ludności pochodzi z ujęć podziemnych, co zapewnia bezpieczeństwo i dostępność wody pitnej. Niemniej w okresach zwiększonych poborów, najczęściej latem, lokalnie mogą pojawić się ograniczenia w korzystaniu z „kranówki”. Dlatego tak ważne jest oszczędne i roważne korzystanie z wody. Szczegóły na ten temat można znaleźć w naszym tekście: https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/1017-wody-pitnej-nam-nie-braknie

Gospodarka wodna jest procesem, w którym kluczową rolę odgrywa adaptacja do zmian klimatu i towarzyszących im zjawisk. Zwłaszcza skrajnych zjawisk hydrologicznych, jakimi są powodzie i susze. W naszej strefie klimatycznej doświadczamy naprzemiennie występujących okresów suchych i mokrych. Jeszcze w połowie XX wieku susze pojawiały się w Polsce średnio co 5 lat. Obecnie, w sezonie wiosenno-letnim, mamy z nimi do czynienia co roku. Co wcale nie wyklucza nadejścia ulew lub okresu lat mokrych. Powinniśmy być na nie przygotowani. Dlatego w działaniach Wód Polskich skupiamy się na kompleksowym podejściu do gospodarowania wodami. Odpowiedzialnym i perspektywicznym. Zależy nam również na kształtowaniu świadomości społecznej, że woda jest najwyższym dobrem, o które należy się troszczyć zarówno na poziomie indywidualnym, lokalnym, jak i krajowym. Dlatego w ramach naszych działań aktywnie włączamy się w edukację wodną. Zachęcamy do zapoznania się z naszym profilem na Facebooku i śledzenia naszej strony internetowej.

Zespół Komunikacji Społecznej
PGW Wody Polskie